ویژگی های یک موضوع پایان نامه مناسب
موضوع تحقیق باید دارای ویژگی‌هایی باشد که برخی از آن‌ها عبارتند از:
الف) موضوع تحقیق، باید نو و تازه باشد.
هر تحقیق، باید مسأله‌ای تازه را مورد بررسی قرار دهد. اگرچه در بعضی مواقع، تکرار تحقیق گذشتگان جهت مقایسه اثرات پدیده‌ای در دو محیط و یا در دو زمان، لازم است، اما همیشه نمی‌توان به استناد این ضرورت، به دنبال تکرار تحقیق گذشتگان رفت؛ بلکه هر تحقیق، باید حرفی تازه برای گفتن داشته باشد.
ب) اولویت داشته باشد.
در هر زمان، مسایل گوناگونی در پیش روی محقق است که حل همه آن‌ها و تحقیق درباره آن‌ها در زمان مشخصی، امکان‌پذیر نیست. در این صورت، برای انتخاب موضوع تحقیق، باید موضوعی انتخاب شود که دارای اولویت باشد
پ) دامنه تحقیق نه خیلی کلی باشد و نه خیلی جزئی باشد.
یک موضوع تحقیقی، نه باید آن قدر کلی باشد که نتوان آن را اجرا کرد و نه آن قدر جزئی باشد که ارزش اجرا نداشته باشد. به دو مثال زیر توجه کنید:
I. موضوع کلی: «بررسی عوامل مؤثر بر نشست یک ساختمان". چنان که پیداست، موضوع نشست ساختمان، بسیار گسترده و کلی است.
II. موضوع خیلی جزئی: « مقایسه تفاوت تأثیر رنگ سیمان در انگیزه کارگران ساختمانی» یا "ارزیابی تأثیر جنس لباس کار کارگران در حضور به موقع در محل کار». این موضوعی نیز چنان جزئی است که ارزش تحقیق ندارد.
ت) امکان اجرا داشته باشد. بعضی موضوعات، فقط در حد ذهن انسان است و قابلیبت اجرا ندارد و یا این که با شرایط موجود، مانند امکانات و فن‌آوری جدید، ضرورت انجام تحقیق وجود ندارد. در این صورت، چنین موضوعاتی، نباید انتخاب شوند.
ث) داشتن توانایی علمی. محقق باید موضوعی را انتخاب کند که در زمینه آن، اطلاعات کافی داشته باشد.
ج) پیش‌بینی مشکلات و محدودیت‌ها.
محقق، باید به محدودیت‌های اجرایی، کمبود وقت، اتفاقات، و مشکلات، در پیش رو آگاهی داشته باشد و با توجه به آن محدودیت‌ها، موضوعی را انتخاب کند تا باعث ناکامی در حصول به نتیجه نشود.
بعضی از تحقیقات، ممکن است فقط در زمان خاصی لازم باشند و یا ارزش اجرا داشته باشند و اگر در آن زمان اجرا نشوند، نتایج آن‌ها در زمان دیگر، کاربردی ندارد.
ح) جواب تحقیق، نباید از قبل معلوم باشد
اگر موضوع تحقیق درباره با پدیده‌ای باشد که از اصول مسلم و پذیرفته شده برای همه باشد، این موضوع، از بدیهیات است و نباید انتخاب شود؛ زیرا پاسخ سؤالات مربوط به آن را همه می‌دانند و فعالیت تحقیقی در این زمینه، کاری بیهوده است. مثلاً اگر موضوع تحقیق «بررسی رابطه میان بارندگی و حجم آب رودخانه‌های منطقه» باشد، در این موضوع، همه می‌دانند که اگر باران بیش‌تری ببارد، آب رودخانه نیز بیش‌تر می‌شود. بنابراین، تحقیق یک موضوع بدیهی به شمار می‌آید و باید از انتخاب آن پرهیز شود.
علاوه بر نکات مذکور، معیار‌های مهم دیگری نیز باید مورد توجه پژوهشگر قرا گیرد. از جمله مهم‌ترین این معیار‌ها موارد زیر می‌باشد:
- علاقه پژوهشگر به موضوع تحقیق
- توجه در شناسایی نیازهای جامعه و مسایل مبتلابه روز
- هماهنگی و پیوستگی تحقیق با تحقیقات انجام شده قبلی
- مهم بودن مساله تحقیق و ارزش بررسی آن
- توانایی، علاقه‌مندی، کنجکاوی و داشتن پایه علمی لازم برای انجام تحقیق
- امکان بهره‌گیری از همکاری در انجام تحقیق بین واحدها و افراد سازمان
- صرفه اقتصادی اجرای طرح
نویسنده: دکتر مجید عقلمند (مدیر دانشیار)