انتخاب موضوع پایان نامه
راهکارهای عملی برای انتخاب موضوع تحقیق
برای انجام یک تحقیق کاربردی و مؤثر توجه به نکات زیر ضروری است:
الف) در نظر گرفتن توانایی‌ها و امکانات فردی مثلاً قدرت تجزیه و تحلیل، توانایی تحلیل آماری، توانایی برقراری ارتباط با جامعه آماری (مصالح تحقیق).
ب) توجه به جدبد بودن موضوع به این منظور که تكراری نبوده و نوآوری داشته باشد
پ) ظرفیت‌های بالقوه موضوع برای انجام تحقیق مشخص شود.
ت) موضوع تحقیق منطقی باشد و برای جامعه کاربرد داشته باشد.
ث) امكان تعریف یك مساله جدید مبتنی بر پیشینه پژوهش یا تجربیات حرفه‌ای و شخصی وجود داشته باشد و امكان تعریف سؤال یا فرضیه بر اساس مسایل عملی یا نظری وجود داشته باشد.
ج) امكانات عملی پروژه و قابلیت کسب نتایج کاربردی از اجرای پژوهش وجود داشته باشد به‌طوری که انجام مراحل تحقیق با دشواری غیرعادی همراه نباشد و در زمان مورد نظر و مناسب قابل انجام باشد
چ) دستیابی به منابع برای تحقیق امكان‌‌پذیر باشد.
ح) اطلاعات مورد نیاز یا جامعه (نمونه) تحقیق قابل دسترس بوده و افراد مایل به همكاری باشد، مسایل ایمنی و یا موضوعات طبفه‌بندی شده در انجام آن خلل وارد نکند.
خ) شیوه گردآوری اطلاعات (انجام آزمایش، توزیع پرسشنامه و یا مصاحبه و یا راه‌های دیگر) در مدت زمان مشخص قابل انجام باشد
د) امكان انجام پژوهش، به لحاظ روش تحقیق، راه‌های مختلف آزمایش و مصالح مورد نیاز وجود داشته باشد.
ذ) امكان ادامه پژوهش‌های بیش‌تر در همان زمینه باشد و پیشنهادهای جدیدی را بتوان از دل پژوهش برای پژوهش‌های آتی مطرح كرد
د) در پژوهش‌های دانشگاهی امكان استخراج و یک یا چاپ چند مقاله در آن زمینه به منظور تولید دانش مکتوب و جدید وجود داشته باشد.
همچنین باید به موارد زیر نیز توجه داشت:
نیازسنجی: در تحقیق مهم‌تر از هر چیز، بررسی و شناخت نیازهای جامعه‌ای است که محقق در آن زندگی می‌کند. او باید نیازهای افراد، گروه‌ها و سازمان‌های اطراف خود را به خوبی و با حوصله بررسی کند. هر نیاز می‌تواند سرآغاز یک پروژه تحقیقاتی و حتي یک فعالیت حرفه‌ای باشد.
موضوعات میان رشته‌ای: در انتخاب موضوع، اهمیت پیوندهای بین رشته‌ای بسیار ارزشمند است. امروزه به‌دلیل همپوشانی موضوعات علمی ثمره پیوندهای بین رشته‌ای می‌تواند به تولید موضوع‌های نوین برای پژوهش بیانجامد. در بسیاری از رشته‌ها مباحث بسیار ارزنده‌ای وجود دارد که می‌تواند از زاویه‌ای تازه در رشته‌ای دیگر مورد بررسی قرار گیرد.
رویکرد حل مساله: یک پژوهشگر باید در زندگی خود همیشه در جست‌وجوی پژوهش‌های مسأله مدار باشد. بر این اساس، باید به حوادث و پدیده‌های اطراف محیط کار و زندگی خود پرسشگرانه و دقیق بنگرد.
کاربردی بودن: موضوع پژوهش باید با نتیجه‌ی کاربردی و مفید همراه باشد و لااقل یک مشکل از مشکلات موجود را حل کند. باید توجه داشت که گروه خاصی از کاربران از نتایج تحقیق بهره‌مند شوند.
پذیرش عدم قطعیت: محقق نباید از ابهام‌ها و عدم اطمینان‌ها بترسد و با جست‌وجو زوایای پنهان موضوع را برای خود آشکار کند.
تجربه‌های شخصی: پژوهشگر باید تجارب خود را ارزشمند بداند و از آن برای خدمت به جامعه استفاده کند. یک اتفاق ساده در زندگی می‌تواند موضوع یک بررسی علمی باشد.
نویسنده: دکتر مجید عقلمند (مدیر دانشیار)