ادیتور چه نقشی در مجله ISI دارد
ویراستاری یا ویرایش امری است که پس از نگارش اثر و داوری آن، به منظور رفع ناهمواری های صوری و محتوایی اثر و در جهت بهینه سازی فرایند ارتباط صورت می گیرد . بنابراین، ویراستار می کوشد که بدون بر هم زدن ساختار هویّتی یک اثر، ناصافی های آن را بزداید و لغز ش های احتمالی مؤلّف را مرتفع سازد.
بی اخلاقی هایی که در مرحله ویراستاری بروز می کند ممکن است در اجزای مختلف نوشته بروز کند که بعضاً به قرار زیر است:
1.تغییر های سلیقه ای در ساختار اثر بدون آنکه ضرورتی داشته باشد یا مشکلی را رفع کند . در چنین مواردی ، معمولاً پسند ویراستار بر پسند مؤلف تحمیل می شود و این امر گاه برخوردهایی را به دنبال می آورد. خصوصاً مؤلفانی که دارای اسلوب شناخته شده ای هستند هرگز نمی پسندند که در ساختار نحوی ، لحن، یا واژه بندی خاص آنان تغییری روی دهد؛ مبادا که این تغییر ها – به نادرست – به مؤلف اصلی نسبت داده شود. چنین اعمال سلیقه هایی به ویژه از سوی برخی ویراستاران تازه کار صورت می گیرد و گاه سبب می شود که برخی مؤلفان شرط نشر اثر خود را در مرکز انتشاراتی منوط به عدم دخالت ویراستاران در کارشان کنند.
وظیفه ویراستار در این مرحله رفع لغزش های احتمالی ، هموارسازی مسیر ارتباط ، و اعمال ضوابط احتمالی مرکز انتشاراتی است . باید توجه داشت که دو سوی این فرایند ارتباطی مؤلّف و خواننده اند و هر دو حقوقی دارند که باید رعایت کرد.
2.دخل و تصرّف در محتوای اثر که ممکن است به دلایل مختلف از جمله موارد زیر روی دهد:
الف. سوء فهم نسبت به مطلب طرح شده و تغییر محتوایی که ویراستار می پندارد به صدق و صحّت نزدیک تر است. این گونه تغییرها گاه اصالت محتوایی را مخدوش می کند و سخن و اندیشه ای به مؤلف نسبت داده می شود که هرگز مدّنظر او نبوده است.
ب. تغییر مسیر فکری اثر به سمت و سویی که علائق فکری ویراستار را تأمین کند. گاه این امر با ظرافت و زیرکی روی می دهد به گونه ای که درک فوری آن ممکن است به راحتی و با سرعت میّسر نباشد و طبعاً مقابله با آن نیز به سرعت روی نمی دهد.
دربارۀ اینکه ویراستار تا چه حدّ مجاز به تغییر در اثر آمادۀ نشر است توافقی قطعی وجود ندارد. روانشاد کریم امامی بر این باور بود که سر جمع آنچه ویراستار در اثری اعمال می کند نباید از 25 درصد تجاوز کند، اگر از این نسبت فراتر رفت باید طیّ یادداشتی به صاحب اثر منعکس گردد تا او خود نسبت به انجام تغییرهای ضروری پیشنهادی اقدام کند.
در مجموع، ویراستاری در جهت بهبود ساختار و شرایط انتقال اندیشه از نویسنده به خواننده است . هر گونه خللی در این امر برخلاف رسالت ویراستاری و امری غیر اخلاقی است که باید از ورود آن به عرصۀ نشر پرهیز کرد. شاید مناسب ترین روش در ویراستاری مجلات علمی آن باشد که تنها اشاره ها و رهنمودهای ارائه شده از سوی داوران و سردبیر ملاک دخل و تصرّف در اثر علمی باشد و فراتر از آن تنها با کسب مشاوره از داور و سردبیر انجام شود.
از کتاب: اخلاق انتشارات علمی
نوشته ی دکتر عباس حُرّی
استاد دانشگاه تهران